سروش، عبد الكريم. اخلاق خدايان. چاپ ۷. تهران: طرح نو، ٢٠٠٨-٢٠٠٩ / ١۳٨۷، ٢٠٨ ص.
Surush, ʻAbd al-Karim. Akhlaq-i Khudayan. Tehran: Tarh-i Naw, 2008– 9, 7th edn., 208pp.
ABSTRACT
The Ethics of the Gods
اخلاق خدايان
This book addresses the issue of ethics from a philosophical perspective, one influenced by, but not confined to, the Iranian–Shi‘ite cultural tradition. It is a collection of nine essays that appeared between 1372/1993-4 and 1380/2001-2. This abstract is based on the seventh edition.
The essays comprise journal articles, seminar papers, a public speech, and a Q&A discussing the following subjects: Akhlaq-i Khudayan (“The Ethics of the Gods”), Ma‘ishat va Fazilat (“Livelihood and Virtue”), Azadi Chun Ravish (“Freedom as Method”), Rahai az Yaqin va Yaqin bi Rahai (“Salvation from Certainty and Certainty of Salvation”), Iman va Umid (“Faith and Hope”), Asnaf-i Dinvarzi (“Classes of Religiosity”), Zihniyat-i Mushavvish, Huvviat-i Mushavvish (“Uneasy Subjectivity, Uneasy Identity”), Nisbat-i ‘Idalat va Qanun (“The Relationship Between Justice and Law”) and secularism and civil society.
The discourse about ethics, and its rich flow of ideas, is built on a series of dualistic distinctions: morality fit for gods (akhlaq dar khur-i khudayan) and morality fit for servants of God (akhlaq dar khur-i bandigan); morality for living and morality to be lived for; deeds that have a moral identity and those that do not; natural names and moral names; values for the sake of which we live and values that exist for the sake of living; and so on. The author argues that ethics and justice share a univocal correspondence, understood as the best form and repository of all other virtues, and that “morality is subordinate to the world and society; it serves human life: if life changes, morality too will have to change”. God has His/Her work, morality, and affairs; humans should not act as infallible gods but as fallible creatures who rely on God (tavakkul). Read chronologically, the essays reveal the author’s path towards conceptions of hermeneutical-philosophical pluralism.
The style of writing is sophisticated and rich in poetic citations. The book is a valuable reference for (religious) ethics and its relationships with justice, modernity, democracy, freedom, liberalism, religious faith, identity, law, civil society, and secularism as discussed by today’s most influential Iranian “global thinker”.
Raffaele Mauriello
سروش، عبد الكريم. اخلاق خدايان. چاپ ۷. تهران: طرح نو، ٢٠٠٨-٢٠٠٩ / ١۳٨۷، ٢٠٨ ص.
Surush, ʻAbd al-Karim. Akhlaq-i Khudayan. Tahran: Tarh-i Naw, 2008– 9, 7 baskı, 208 s.
ÖZET
Tanrıların Ahlakı
اخلاق خدايان
208 sayfalık bu kitap İran-Şii kültürel geleneğinden etkilenen—ancak bununla sınırlı kalmayan—felsefi bir bakış açısından ahlak meselelerini ele almaktadır. Şemsi takvime göre 1372 ve 1380 yılları arasında yayımlanan 9 makaleden oluşmaktadır. Bu özette Şemsi 1384/Miladi 2005-6 yılında Tahran’daki Intisharat-i Tarh-i Nou tarafından yayımlanan altıncı baskı temel alınmıştır.
Kitap aşağıdaki konulara değinen dergi makaleleri, seminer tebliğleri, halka açık bir konuşma ve bir soru-cevap derlemesinden oluşmaktadır: Akhlaq-i Khudayan (Tanrıların Ahlakı), Ma‘ishat va Fazilat (Maişet ve Fazilet), Azadi Chun Ravish (Yöntem Olarak Özgürlük), Rahai az Yaqin va Yaqin bi Rahai (Kesinlikten Kurtuluş ve Kurtuluşun Kesinliği), Iman va Umid (İman ve Ümit), Asnaf-i Dinvarzi (Sofuluğun Sınıfları), Zihniyat-i Mushavvish, Huvviat-i Mushavvish (Huzursuz Öznellik, Huzursuz Kimlik), Nisbat-i ‘Idalat va Qanun (Adalet ve Hukuk Arasındaki İlişki), ve sekülarizm ve sivil toplum.
Ahlak hakkındaki söylem ve buna dair zengin fikir paylaşımı bir grup düalist (ikici) ayrım etrafında kurulmuştur: tanrıların ahlakı (akhlaqi dar khur-i khudayan) ve Tanrının hizmetkarlarının ahlakı (akhlaqi dar khur-i bandigan); yaşam için ahlak ve yaşamak için ahlak; ahlaki bir kimliği olan ve olmayan ameller; doğal adlar ve ahlaki adlar; kendileri için yaşadığımız değerler ve yaşayabilmemiş için var olanlar; vs. Soroush, bütün diğer erdemlerin en iyi şekli ve belleği olarak anlaşılan, ahlak ve adalet arasındaki örtüşmenin tek bir anlamı olduğunu ve ‘ahlakın dünya ve topluma tabi olduğunu; insan yaşamına hizmet ettiğini, yaşam değişirse ahlakın da değişeceğini’ bilhassa savunmaktadır. Allah’ın kendi iş, ahlak ve maslahatları bulunmaktadır, insanlar kusursuz tanrılar gibi değil, Allah’a tevekkül ederek hata yapabilir mahluklar olarak hareket etmelidir. Kronolojik olarak okunduğunda makaleler yazarın daha tutarlı bir şekilde tartıştığı yorumsal-felsefi plüralizm kavramlarını ortaya koymaktadır.
Yazarın sofistike üslubu şiir alıntıları bağlamında da zengindir. Eser (dini) ahlak ve - yaşayan en etkili İranlı ‘global düşünür’ tarafından tartışıldığı şekliyle - ahlakın adalet, modernite, demokrasi, özgürlük, liberalizm, dini inanç, kimlik, hukuk, sivil toplum ve sekülarizm ile olan karşılıklı ilişkisi konusunda değerli bir kaynaktır.
Raffaele Mauriello
Çeviren Hasan Çolak
سروش، عبد الكريم. اخلاق خدايان. چاپ ۷. تهران: طرح نو، ٢٠٠٨-٢٠٠٩ / ١۳٨۷، ٢٠٨ ص.
Surush, ʻAbd al-Karim. Akhlaq-i Khudayan. Tehran: Tarh-i Naw, 2008– 9, 7th edn., 208pp.
ملخص
أخلاقيات الآلهة
اخلاق خدايان
يتناول هذا الكتاب الذي يتألف من ٢٠٨ صفحات مسألة الأخلاق من منظور فلسفي متأثرا بالتقاليد الثقافية الإيرانية الشيعية و لكنه لا يقتصر عليها. و الكتاب عبارة عن تسع مقالات ظهرت بين عامي ١٣٧٢ و ١٣٨٠شمسي. و يعتمد هذا الملخص على الطبعة السابعة.
و الكتاب هو عبارة عن مجموعة من مقالات صحفية، و أبحاث قدمت في ندوات، و خطبة عامة، و أسئلة و إجابات تناقش المواضيع التالية: أخلاقيات الآلهة «اخلاق خدايان»، و سبل العيش و الفضيلة «معیشت و فضيلت»، و الحرية كمنهج «آزادی چون روش»، و الخلاص من اليقين و اليقين بالخلاص «راهی از یقین و یقین به راهی»، و الإيمان و الأمل «ایمان و امید»، و اصناف التدين «اصناف دینورزی»، و الذاتية المضطربة «ذهنیت مشوش»، و الهوية المضطربة «هویت مشوش»، و العلاقة بين العدالة و القانون «نسبت عدالت و قانون»، و العلمانية و المجتمع المدني.
إن الحديث عن الأخلاق و عن غناها الفكري يقوم على أساس سلسلة من التمييز المزدوج: الأخلاقيات الجديرة بالآلهة «اخلاق در خور خدايان»، و الأخلاقيات الملائمة لعباد الله «اخلاق در خور بندگان»، الأخلاقيات اللازمة للحياة، و الأخلاقيات التي نعيش لأجلها، و الأعمال ذات الطابع الأخلاقي و تلك التي يعوزها ذلك، الأسماء الطبيعية و الأسماء الأخلاقية، القيم التي نعيش لأجلها و تلك اللازمة للحياة، إلخ.
و يؤكد سروش أن هناك ترابطا واضحا بين الأخلاق و العدالة، باعتبارها أفضل شكل و وعاء يشمل جميع الفضائل الأخرى، و أن «الأخلاق تخضع للعالم و المجتمع و أنها تخدم الحياة البشرية: إن تغيرت الحياة فالأخلاق بدورها ستتغير». إن لله عمله، و أخلاقياته، و شؤونه ، و لا ينبغي للبشر أن يتصرفوا كآلهة منزهين، بل كمخلوقات غير معصومة من الخطأ متوكلين على الله. إن قراءة المقالات وفق تسلسلها الزمني يكشف مسار المؤلف نحو التعبير بشكل أوضح و أكثر ثباتًا عن مفاهيم التعددية التأويلية الفلسفية.
يتميز أسلوب الكتابة بالصقل و الغنى بالاقتباسات الشعرية، و هو مصدر قيم عن الأخلاق الدينية، و علاقتها بالعدالة، و الحداثة، و الديمقراطية، و الحرية، و الليبرالية، و العقيدة الدينية، و الهوية، و القانون، و المجتمع المدني، و العلمانية كما طرحها «المفكر العالمي» الإيراني المعاصر الأكثر نفوذا.
رافائل ماؤریللو
ترجمة عادل لاغة