الفاوي، عبد الفتاح أحمد. الأخلاق دراسة فلسفية دينية. القاهرة: مطبعة الجبلاوي، ١٤١٠/ ١٩٩٠، ٣٠٠ ص.
Al-Fawi, ʻAbd al-Fattah Ahmad. Al-Akhlaq: Dirasah Falsafiyyah Diniyyah. Cairo, Matba‘at al-Jabalawi, 1990, 300pp.
ABSTRACT
Morality: A Philosophical and Religious Study
الأخلاق دراسة فلسفية دينية
In this work, al-Fawi seeks to emphasise the efforts of Muslim scholars to produce valuable works on morality and ethical studies. He argues that morality should play a greater role in religious, ethical, spiritual and social issues.
In the introduction, al-Fawi focuses on the fundamentals, philosophy and origin of morality. Morality originated in the Ancient East, and Islamic sciences were a “window” through which the West could reach the Greek Sciences and a way in which it could progress its scientific development. Al-Fawi describes how Muslims carried out ethical studies, and presents some traditional Islamic works in this field.
Al-Fawi looks first at general ethical issues and the concept of morality as viewed by Islamic philosophers before observing the differences withWestern ethical schools of thought. He undertakes a comparative study before tackling the relationship between ethics and religion. He discusses the special characteristics of morality, arguing that morality has a divine source. In his view, this means that morality is completely suitable for humankind because it originates from God. Al-Fawi suggests that Christian morality is replacing Greek morality in Europe despite the vast difference between the two theories of ethics. He challenges the claim of Orientalists and others that the study of ethics did not exist among Muslims. He identifies five approaches to the study of ethics: religious, philosophical, Sufi, Sufi-religious, and Islamic.
Towards the end of this work, al-Fawi dedicates a chapter to education and moral value. He refers to the nature and methods of moral education and the views and works of Muslim thinkers in this area. He discusses the role of ethics in resolving religious, political, and social issues, explains the moral position in our modern world, and highlights the value of Islamic morality in the Qur’an and the Sunna (the prophetic traditions).
This book is highly recommended to scholars of morality and ethical studies. However, al-Fawi could have expanded on moral concepts and focused on comparing the Islamic ethical schools of thought as well as the ancient and modern Western schools of thought.
Sahibe Alam Azami Nadwi
Translated by Karima Sbitri
الفاوي، عبد الفتاح أحمد. الأخلاق دراسة فلسفية دينية. القاهرة: مطبعة الجبلاوي، ١٤١٠/ ١٩٩٠، ٣٠٠ ص.
Al-Fawi, ʻAbd al-Fattah Ahmad. Al-Akhlaq: Dirasah Falsafiyyah Diniyyah. Kahire: Matba‘at al-Jabalawi, 1990, 300 s.
ÖZET
Ahlak: Felsefi-Dinî Bir Çalişma
الأخلاق دراسة فلسفية دينية
Bu kitap, Arapça kütüphanesinde yer alan en güçlü eserlerden biri olarak nitelendirilebilir. Yazar Müslüman âlimlerin ahlak hakkında değerli eserler üretme çabalarına vurguda bulunmak istemektedir. O, ahlakın dinî, ruhani ve sosyal meselelerde daha büyük bir rol oynaması gerektiğini iddia etmektedir.
Yazar, giriş bölümünde ahlakın temelleri, felsefesi ve kökeni üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ahlak, Antik Doğu’da ortaya çıkmıştır, İslami bilimler ise Batı açısından Yunan bilimlerine ulaşmak için kullanılabilecek bir “pencere” ve kendi bilimsel ilerlemesini geliştirirken takip edilebilecek bir yol olmuştur. Yazar, Müslümanların ahlaki çalışmaları yürütme şeklini tasvir etmekte ve bu alandaki bazı geleneksel İslami eserleri takdim etmektedir.
Yazar, Batılı ahlak düşüncesi okullarını ve bunların Antik Yunan felsefî okulları ile farklılıklarını gözlemlemeden önce, ilk olarak genel ahlak meselelerini ve İslam filozoflarının ahlak kavramına bakışını ele almaktadır. Yazar ahlak ile din arasındaki ilişkiyi ele almadan önce karşılaştırmalı bir çalışmaya girmekte, ahlakın özel niteliklerini tartışmakta ve bunun kutsal bir kaynaktan geldiğini iddia etmektedir. Ona göre, bu durum, Allah’tan olması sebebiyle ahlakın insanoğlu için tamamen uygun olduğu anlamına gelmektedir.
Yazar, iki ahlak teorisi arasındaki muazzam farka rağmen Avrupa’da Hristiyan ahlakının Yunan ahlakının yerine geçtiğini öne sürmektedir.
Yazar, şarkiyatçıların ve diğerlerinin Müslümanlar arasında ahlaki çalışmaların var olmadığına dair iddialarına itiraz etmektedir. O, ahlaki çalışmalara yönelik şu beş yaklaşımdan bahsetmektedir: dini yaklaşım, felsefi yaklaşım, sufi yaklaşım, sufi-dini yaklaşım ve İslami yaklaşım.
Sona doğru yazar, bir bölümü eğitim ve ahlaki değere ayırmakta, ahlaki eğitimin doğası ve yöntemleri ile Müslüman düşünürlerin bu alandaki görüş ve eserlerine atıfta bulunmaktadır. Yazar ahlakın dini, siyasi ve toplumsal meselelerdeki rolünü tartışmakta, modern dünyamızdaki ahlaki durumu açıklamakta, İslam ahlakının Kuran ve sünnetteki (peygamberî geleneklerdeki) değerini vurgulamaktadır.
Bu kitap, ahlaki çalışmalarla ilgilenen düşünce insanlarına tavsiye edilmektedir. Bununla birlikte, yazar, ahlaki kavramlar meselesini İslam ahlakı okullarını antik ve modern Batılı düşünce okulları ile kıyaslayarak daha derinlemesine ele alabilirdi.
Sahibe Alam Azami Nadwi
Çeviren Hasan Çolak
الفاوي، عبد الفتاح أحمد. الأخلاق دراسة فلسفية دينية. القاهرة: مطبعة الجبلاوي، ١٤١٠/ ١٩٩٠، ٣٠٠ ص.
Al-Fawi, ʻAbd al-Fattah Ahmad. Al-Akhlaq: Dirasah Falsafiyyah Diniyyah. Cairo, Matba‘at al-Jabalawi, 1990, 300pp.
ملخص
الأخلاق دراسة فلسفية دينية
يضيف هذا الكتاب غنى للمكتبة العربية من خلال إلقائه الضوء على جهود المفكرين الإسلاميين في مجال الأخلاق و الفلسفة الأخلاقية. و يرى المؤلف ضرورة مشاركتها في القضايا الدينية و الأخلاقية و الروحية و الاجتماعية.
و يشير المؤلف في المقدمة إلى أصول الأخلاق و فلسفتها و نشأتها، مؤكدا على أنها مستمدة من الشرق القديم و أن العلوم الإسلامية كانت النافذة التي عبر منها الغرب إلى علوم اليونان و بنى تقدمه العلمي على أساسها. و يساهم الكتاب في إبراز الدراسات التي قام بها المسلمون في مجال الأخلاق و القيم الأخلاقية.
يتناول المؤلف قضايا أخلاقية عامة مشيرا إلى مفهوم الأخلاق عند الفلاسفة المسلمين، ثم يقارن بين المدارس الأخلاقية الإسلامية و المدارس الأخلاقية الغربية فيما يخص ذلك. ثم يبحث المؤلف في علاقة الأخلاق بالدين و مدى التأثر بينهما متناولا خصائص الأخلاق و مصدرها إلهي، مما يعني أنها ملائمة تماما للإنسان لأنها من وضع الله. و يذكر المؤلف أن الأخلاق النصرانية حلت محل الأخلاق اليونانية في أوربا رغم الفرق الشاسع بين النظريتين الأخلاقيتين.
كذلك يرد المؤلف على مزاعم المستشرقين و غيرهم بأن الأخلاق لم تلق الحظوة عند المسلمين، و من ثم قام بتمييز خمسة مناهج لدراسة الأخلاق و هي المنهج الديني و الفلسفي و الصوفي و المنهج الديني الصوفي و المنهج الإسلامي.
و يخصص الكتاب فصله الأخير للتربية و القيم الأخلاقية، فيشير إلى طبيعة التربية الأخلاقية و وسائلها كما في آراء المفكرين المسلمين و أعمالهم. و يتحدث عن دور الأخلاق في حل المشاكل الدينية و السياسية و الاجتماعية مشيرا إلى الوضع الأخلاقي في عالمنا المعاصر و مبينا القيم الأخلاقية الإسلامية من خلال القرآن و السنة النبوية.
يعتبر هذا الكتاب من الأعمال الجيدة للباحثين في مجال الأخلاق و الفلسفة الأخلاقية، ولكن كان يجدر بالكاتب أن يوسع هذه المفاهيم الأخلاقية مع التركيز على المقارنة بين المذاهب الأخلاقية الإسلامية و الغربية القديمة منها و الحديثة.
صاحب عالم الأعظمي الندوي