top of page

صبحي، أحمد محمود. الفلسفة الأخلاقية في الفكر الإسلامي: العقليون و الذوقيون، أو النظر و العمل. القاهرة: دار المعارف، ١۹۸٣، ٣٤٦ ص.

 

Subhi, Ahmad Mahmud. Al-Falsafah al-Akhlaqiyyah fi al-Fikr al-Islami: al-‘Aqliyyun wa al-Dhawqiyyun, aw-al-Nadhar wa-al-ʻAmal. Cairo: Dar al-Maʻarif, 1983, 346pp.

 

ABSTRACT

 

Moral Philosophy in Islamic Thought: Rationalism and Sensorialism or Theory and Practice

 

الفلسفة الأخلاقية في الفكر الإسلامي: العقليون و الذوقيون أو النظر و العمل

 

Doctor Ahmad Mahmud Subhi is a teacher of Philosophy at Alexandria University’s School of Literature. This abstract is based on the second edition of Moral Philosophy in Islamic Thought.

 

The book examines the different schools of morality – Rationalism and Sensorialism (Theoretical and Practical) – in Islamic thought, explaining that theory and practice complement each other. The Mu’tazilis provided a complete school of morality within their Five Principles, whereas the Sufis based their school of morality on “Sense” and “Practice” which were considered to purify the human psyche. On the cover of the book, the publisher has quoted Subhi’s argument that the rational school according to Mu’tazilis is based on the metaphysical, whereas Sufis base their views on psychology. The Brethren of Purity (on the level of collective thought) and ibn Miskawayh (on the level of individual thought) have sought to unite “theory” and “practice” regardless of the success of the compromises in these attempts.

 

In his introduction, Subhi explains that his methodology in studying moral problems follows that of dominant trends in Islamic thought rather than the approach of previous scholars. However, Subhi mentions those scholars who made major contributions to this work, adding: “The methodology I outlined in this thesis … begins with the foundations of doctrine and the metaphysicality of morals, then turns its attention to problems relating to practice and the basis of behavior” (p. 33).

 

The first part of the book focuses on moral problems according to rationalists. The second part deals with moral problems according to sensorialists in Islam. A supplementary section of the book, entitled “Invented schools”, includes two sections: “The Brethren of Purity” and “ibn Miskawayh.”

 

The author has used footnotes to refer to his sources as well as to comment on certain points in the text. The book also includes lists of Arabic and foreign references. The book’s production is reasonable and Subhi’s writing style is consistent. This is a useful reference work for those interested in the subject of moral philosophy in Islamic thought.

 

Dahlia Sabry

Translated by Hugh Lovatt

 

Download the Abstract

صبحي، أحمد محمود. الفلسفة الأخلاقية في الفكر الإسلامي: العقليون و الذوقيون، أو النظر و العمل. القاهرة: دار المعارف، ١۹۸٣، ٣٤٦ ص.

 

Subhi, Ahmad Mahmud. Al-Falsafah al-Akhlaqiyyah fi al-Fikr al-Islami: al-‘Aqliyyun wa al-Dhawqiyyun, aw-al-Nadhar wa-al-ʻAmal. Kahire: Dar al-Maʻarif, 1983, 346 s.

 

ÖZET

 

İslam Düşüncesinde Ahlak Felsefesi Akılcılık ve Duyumculuk ya da Teori ve Pratik

 

الفلسفة الأخلاقية في الفكر الإسلامي: العقليون و الذوقيون أو النظر و العمل

 

Doktor Ahmad Mahmud Ṣubhi İskenderiye Üniversitesinin Edebiyat Fakültesinde Felsefe hocasıdır. Bu özet, İslam Düşüncesinde Ahlak Felsefesi’nin ikinci baskısını temel almaktadır.

 

Kitap İslam düşüncesindeki farklı ahlak okullarını – Akılcılık ve Duyumculuk (Teorik ve Pratik) - incelemekte ve teori ve pratiğin birbirini tamamlayıcı unsurlar olduğunu söylemektedir. Mu’tezilîler, kendi Beş İlkeleri dâhilinde eksiksiz bir ahlak okulu sunmuşlar, buna karşın Sufiler ise kendi ahlak okullarını, insan ruhunu arındırdığı düşünülen “Duyu”ya ve “Pratik”e dayandırmışlardır. Yayıncı kitabın kapağında Subhi’nin bir iddiasından alıntı yapmaktadır. Buna göre, Subhi, Mu’tezilîlerin akli okulunun metafiziksele, Sufilerin görüşünün ise psikolojiye dayandığını iddia etmektedir. İhvan-ı Safa (kolektif düşünce düzeyinde) ve İbn Miskeveyh (bireysel düşünce düzeyinde), ortaya çıkacak başarı kombinasyonunun ne olduğuna bakmaksızın “teori” ve “pratiği” birleştirmeye çalışmıştır.

 

Subhi, giriş bölümünde, ahlak problemlerini incelerken kullandığı metodolojinin eski âlimlerin yaklaşımlarından ziyade İslam düşüncesindeki baskın eğilimleri takip ettiğini açıklamaktadır. Yine de, Subhi bu çalışmaya büyük katkılarda bulunan âlimlerin isimlerini zikretmekte ve şunu eklemektedir: “Bu tezde ana hatlarını çizdiğim metodoloji … doktrinin kaynakları ve ahlakın metafizikselliği ile başlamakta, daha sonra dikkatini pratiğe ve davranışın temellerine çevirmektedir.” (s. 33)

 

Kitabın ilk bölümü akılcıların ahlaki problemler hakkındaki görüşlerine odaklanmaktadır. İkinci bölüm ise İslam’daki duyumcuların ahlaki problemler hakkındaki görüşlerini ele almaktadır. Kitaptaki “Türetilmiş Okullar” başlıklı tamamlayıcı bölüm iki kısımdan oluşmaktadır: “İhvan-ı Safa” ve “İbn Miskeveyh.”

 

Yazar hem kullandığı kaynaklara atıfta bulunmak hem de metnin belirli noktalarında yorum yapmak için dipnotlara başvurmuştur. Kitapta Arapça ve yabancı kaynakların listesi de yer almaktadır. Kitabın düzeni makul, Subhi’nin yazım stili ise tutarlıdır. Bu kitap, İslam düşüncesindeki ahlak felsefesi ile ilgilenenler için kullanışlı bir kaynaktır.

 

Dahlia Sabry

Çeviren Fatih Taştan

Özeti İndir

صبحي، أحمد محمود. الفلسفة الأخلاقية في الفكر الإسلامي: العقليون و الذوقيون، أو النظر و العمل. القاهرة: دار المعارف، ١۹۸٣، ٣٤٦ ص.

 

Subhi, Ahmad Mahmud. Al-Falsafah al-Akhlaqiyyah fi al-Fikr al-Islami: al-‘Aqliyyun wa al-Dhawqiyyun, aw-al-Nadhar wa-al-ʻAmal. Cairo: Dar al-Maʻarif, 1983, 346pp.

 

ملخص

 

الفلسفة الأخلاقية في الفكر الإسلامي: العقليون و الذوقيون أو النظر و العمل

 

مؤلف الكتاب هو الدكتور أحمد محمود صبحي، مدرس الفلسفة بكلية الآداب، جامعة الإسكندرية، و يعتمد هذا الملخص على الطبعة الثانية من كتابه الفلسفة الأخلاقية في الفكر الإسلامي: العقليون و الذوقيون، أو النظر و العمل و التي صدرت عام ١۹۸٣.«»

 

يعالج كتاب «الفلسفة الأخلاقية في الفكر الإسلامي» المذاهب الأخلاقية – العقلية و الذوقية (النظرية و العملية) في الفكر الإسلامي و يبين أنهما متكاملان من حيث جمعهما للنظر مع العمل فقد قدّم المعتزلة مذهبا أخلاقيا متكاملا في أصولهم الخمسة بينما أسس الصوفية مذهبهم الأخلاقي على «الذوق» و «العمل» و على تطهير النفس البشرية. و يوضح الناشر على غلاف الكتاب أن المؤلف قد بيَّن «أن المذهب العقلي عند المعتزلة يستند إلى الميتافيزيقا أما لدى الصوفية فيستند إلى علم النفس» و كيف حاول إخوان الصفا (على مستوى التفكير الجمعي) و ابن مسكويه (على مستوى التفكير الفردي) الجمع بين «النظر» و «العمل» بصرف النظر عما في المحاولتين من توفيق.

 

و يشير المؤلف في مقدمته إلى أن منهجه في دراسته للمشكلة الأخلاقية لدى أكبر اتجاهين في الفكر الإسلامي اعتمد على دراسة المشكلة من منظور كل مدرسة بشكل عام دون الوقوف عند رأي ممثل كل مدرسة على حدة، مع عدم إهمال الأشخاص الذين قدموا آراء خاصة أسهمت في حل المشكلات. و يضيف أيضا أن: «المنهج الذي اختطه لهذه الرسالة ... بدأ من أصول الاعتقاد أو ميتافيزيقا الأخلاق ثم يجتاز مجال النظر إلى مشكلات العمل أو قواعد السلوك» (ص ٣٣).

 

و يختص الجزء الأول من الكتاب بالمشكلة الأخلاقية لدى العقليين و الجزء الثاني بالمشكلة الأخلاقية لدى الذوقيين في الإسلام. كما يشتمل الجزء التكميلي المعنون «مذاهب تلفيقية على فصلين: «إخوان الصفا» و «ابن مسكويه». 

 

لقد اعتمد المؤلف على تذييل صفحاته بهوامش للإحالة إلى المراجع أو للتعليق على بعض النقاط في المتن. و الكتاب مزود بقائمة للمراجع العربية و الأجنبية. و طباعة الكتاب معقولة، و أسلوبه سلس إلى حد كبير، فهو بلاشك مرجع مفيد للمهتمين بموضوع الفلسفة الأخلاقية في الفكر الإسلامي.

 

داليا صبري

تحميل الملخص

bottom of page