top of page

الأنصاري، أحمد بن محمد عمر. أثر اختلاف الفقهاء في الشريعة. الرياض: مكتبة الرشد، ١٩٩٦، ٦٤٧٢ ص.

 

Al-Ansari, Ahmad b. Muhammad ‘Umar. Athar Ikhtilaf al-Fuqaha’ fi al-Shari‘ah. Riyadh: Maktabat al-Rushd, 1996, 6472pp.

 

ABSTRACT

 

The Legacy of Various Scholars on Sharia

 

أثر اختلاف الفقهاء في الشريعة

 

This book was originally a thesis on Islamic civilisation titled ’Athar al-Ikhtilaf fi Furu’ al-Shari‘ah ‘ala al-Thaqafah al-Islamiyyah. The book addresses the dual impacts of juristic disagreement, ikhtilaf, upon Islamic civilisation. While the favourable impact is highly valued and supported, the unfavourable one is criticised. With this particular mindset, al-Ansari admonishes readers to be aware of the adverse effects of ikhtilaf.

 

Preceded by a prologue, acknowledgements and introduction, the book has three chapters. In the introduction, al-Ansari provides definitions of relevant words, succinct examples of the first occurrence of ikhtilaf within Muslim society, and enumeration of the causes of ikhtilaf. Each chapter follows a similar structure: when discussing the impacts of ikhtilaf upon legal methodology, branches of knowledge, and social ethics, al-Ansari investigates the issue from its positive and negative viewpoints, and provides two examples of each.

 

Al-Ansari’s discussion may lead readers to conclude that the impact of ikhtilaf is actually two sides of the same coin. For example, in the first paragraph of chapter one, he mentions the opposing impacts of ikhtilaf upon Islamic legal methodology. Ikhtilaf not only paved the way to the establishment of the basis and methodology for ijtihad and the search of maqasid al-shari‘ah (purposes of Islamic law), it also gave rise to the regime of taqlid (imitation) and the call for the closure of ijtihad (independent interpretation).

 

The next two chapters discuss the positive impacts of ikhtilaf, which include the emergence of prominent mujtahids (persons who perform ijtihad), the promotion of debating etiquette, tolerance towards diversity of opinion, and leniency toward Muslim communities. These are matched with discussion of negative impacts, such as the widespread phenomenon of the fabrication of hadith (prophetic tradition), intellectual stagnation, fanaticism and cessation within Muslim communities. The book concludes with an epilogue and indexes of Qur’anic verses, hadith, names and definitions, and an extensive bibliography.

 

From the outset, the author had taken his position as a strident champion of ijtihad and a fierce critic of taqlid (blind imitation) and ta‘assub (fanaticism). In presenting two opposing arguments, he tends to give preference to the opinions congruent with his own. Hence, the exercise of tarjih (giving more weight to a particular opinion) by the author is inevitable.

 

Raden Cecep Lukman Yasin

Download the Abstract

الأنصاري، أحمد بن محمد عمر. أثر اختلاف الفقهاء في الشريعة. الرياض: مكتبة الرشد، ١٩٩٦، ٦٤٧٢ ص.

 

Al-Ansari, Ahmad b. Muhammad ‘Umar. Athar Ikhtilaf al-Fuqaha’ fi al-Shari‘ah. Riyad: Maktabat al-Rushd, 1996, 6472 s.

 

ÖZET

 

Muhtelif Fakihlerin Şeriat Üzerindeki Mirasları

 

أثر اختلاف الفقهاء في الشريعة

 

Bu eser esasen İslam medeniyeti üzerine ’Athar al-Ikhtilaf fi Furu’ al-Shari‘ah ‘ala al-Thaqafah al-Islamiyyah başlığıyla yazılan bir tezdir. Kitap fıkhi ihtilafın İslam medeniyeti üzerindeki ikili etkilerini incelemektedir—ki bu hususta elverişli olana saygı duyulup destek verilirken elverişli olmayan hakir görülerek eleştirilir. Bu özel zihniyetle yazar okuyucuları ihtilafın yan etkilerinden haberdar olmaları konusunda uyarmaktadır.

 

Takdim, Teşekkür ve Girişle başlayan eser üç bölümden oluşmaktadır. Girişte, başlığa ilişkin anahtar kelimelerin tanımlarının yanı sıra Müslüman cemaatindeki ilk ihtilafın ortaya çıkışına dair örneklerin kısa açıklamaları ve ihtilafın sebeplerinin bir dökümü verilmektedir. Her bölümün ele alınışı aynı düzenlemeye tabidir.  Birinci, İkinci ve Üçüncü Bölümde sırasıyla ihtilafın yasal usul, ilim dalları ve toplumsal ahlak üzerindeki etkilerini tartışırken yazar meseleyi olumlu ve olumsuz bakış açılarından incelemekte ve her bir bakış açısından ikişer örnek sunmaktadır. Her bir bölümün tartışma ve incelenmesi, okurları ihtilafın ikili etkisinin aslında aynı madalyonun iki yüzü olduğu sonucuna ulaştıracak şekilde sunulmuştur. Örneğin Birinci Bölümün ilk paragrafında yazar İslami yasal usul üzerine ihtilafın çatışan etkilerine değinmektedir—ki bunu sadece içtihadın temel ve usulünü kurmak için yol açma ve maqasid al-Shari‘ah arayışı olarak yapmamaktadır. İhtilaf taklit düzenine hız verip içtihat kapısının kapanmasına yol açmıştır. Sonraki iki bölümde ihtilafın olumlu etkilerinin tartışması - önde gelen müçtehitlerin ortaya çıkışı, tartışma ahlakının tesisi, görüş farklılıklarına müsamaha etme ve Müslüman cemaatlerine karşı hoşgörü - ile olumsuz etkilerinin - yaygın uydurma hadis olgusu, entelektüel durgunluk, taassup ve Müslüman cemaatleri arasındaki mesafe -  tartışması karşı karşıya getirilmektedir. Kitap bir Son söz ve bunu müteakip eklenen Kuran ayetleri, hadis, isimler ve tanımlar ve geniş bir kaynakçayla son bulmaktadır.

 

Yazar en başından itibaren ateşli bir içtihat savunucusu, keskin bir taklit ve taassup muhalifi olarak zaten duruşunu belli etmiştir. Dolayısıyla birbiriyle çatışan iki kutbun iddialarını sunarken kendi görüşüyle uyuşanları daha çok tercih etme eğilimi göstermektedir. Böylece yazarın tercih belirtmesi kaçınılmaz olmaktadır.

 

Raden Cecep Lukman Yasin
Çeviren Hasan Çolak

Özeti İndir

الأنصاري، أحمد بن محمد عمر. أثر اختلاف الفقهاء في الشريعة. الرياض: مكتبة الرشد، ١٩٩٦، ٦٤٧٢ ص.

 

Al-Ansari, Ahmad b. Muhammad ‘Umar. Athar Ikhtilaf al-Fuqaha’ fi al-Shari‘ah. Riyadh: Maktabat al-Rushd, 1996, 6472pp.

 

ملخص

 

أثر اختلاف الفقهاء في الشريعة

 

كان هذا الكتاب في أصله أطروحة عن الحضارة الإسلامية بعنوان «آثار الاختلاف في فروع الشريعة على الثقافة الإسلامية». و هو يتناول التأثير ذي الحدين للاختلافات الفقهية على الحضارة الإسلامية حيث يُقدر المؤلف التأثير الإيجابي و يدعمه بينما يبغض و ينتقد التأثير السلبي. و من خلال تلك الوجهة الفكرية ينبه الكاتب القراء ليكونوا على بينة من الآثار السلبية للاختلاف.


الكتاب مقسم إلى ثلاثة فصول مسبوقة بتمهيد، و كلمة شكر، و مقدمة. و إلى جانب تعريف المصطلحات الرئيسية المتعلقة بالعنوان، يورد في المقدمة شرحا موجزا لأولى الاختلافات الفقهية التي وقعت داخل المجتمع الإسلامي و يعرض لأسباب تلك الاختلافات. و قد اتبع المؤلف في جميع فصول الكتاب نفس النمط في طرح النقاش حيث يقوم بتناول آثار الاختلاف على المنهجية القانونية، و فروع المعرفة، و الأخلاق الاجتماعية في الفصل الأول و الثاني و الثالث على الترتيب من خلال استقصاء المسألة من وجهات النظر الإيجابية و السلبية مع إيراد مثلين عن كل حالة منهما. و يخلص القراء من خلال مناقشة و تناول الموضوع في كل فصل إلى أن التأثير المزدوج للاختلاف إنما يمثل في الواقع وجهين لعملة واحدة. 

 

ففي الفقرة الأولى من الفصل الأول، على سبيل المثال، يورد الكاتب بعض التأثيرات المتناقضة للاختلاف على منهجية الشريعة الإسلامية. فقد مهد هذا الاختلاف، من ناحية، لإرساء أساس و منهجية الاجتهاد و البحث في مقاصد الشريعة، و لكنه من ناحية أخرى أدى إلى ظهور نظام التقليد و الدعوة إلى إغلاق باب الاجتهاد. و في الفصلين التاليين، نجد مقابلة بين مناقشة الآثار الإيجابية للاختلاف التي تمثلت في ظهور مجتهدين بارزين، و نشأة آداب النقاش، و التسامح تجاه الاختلاف في الرأي، و اللِّين مع المجتمعات الإسلامية من جهة، و مناقشة الآثار السلبية للاختلاف التي تمثلت في تفشي ظاهرة الأحاديث الموضوعة، و الركود الفكري، و التعصب، و الجمود داخل المجتمعات الإسلامية من جهة أخرى. و ينتهي العمل بخاتمة تليها فهارس للآيات القرآنية، و الأحاديث، و الأسماء، و التعريفات، و قائمة شاملة للمراجع.


منذ بداية العمل نحى المؤلف منحى المؤيد  المتحمس  للاجتهاد و المنتقد اللاذع للتقليد و التعصب. لذا نجده في عرضه لحجج الجانبين المتعارضين يميل إلى إعطاء الأفضلية للآراء التي تتفق مع آرائه الشخصية. و من هنا كان تطبيقه لأسلوب الترجيح أمرا  متوقعا.

 

رادن شيشب لقمان ياسين

ترجمة داليا صبري

تحميل الملخص

bottom of page