محقق داماد، مصطفى. بررسی فقهی حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن: مواد ١٠٣۴ تا ١١۵٧ قانون مدنى. تهران: مركز نشر علوم اسلامى،۱٣۶٧/ ١٩٨٨، ۵٢٩ ص.
Muhaqqiq Damad, Mustafa. Barʹrasi-i Fiqhi-i Huquq-i Khanavadah: Nikah va Inhilal-i an: Mavadd-i 1034 ta 1157-i Qanun-i Madani. Tehran: Nashr-i ʻUlum-i Islami, 1988, 529pp.
ABSTRACT
A Consideration of Family Law: Marriage and its Dissolution from the Perspective of Islamic Jurisprudence
بررسی فقهی حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن: مواد ١٠٣۴ تا ١١۵٧ قانون مدنى
This book covers Articles 1,034 to 1,157 of Iran’s civil laws. It explains these laws from the perspective of Islamic jurisprudence, beginning with a discussion of the preliminaries leading to marriage, the process of asking for a spouse’s hand, engagement and its terms and conditions, and the issues of dowry and alimony. These explanations take the point of view of a legislator who is versed in law and linked to the ruling system of the Islamic Republic of Iran. The second half of the book considers the conditions under which marriage may be dissolved (divorce in the case of permanent marriage; termination of the marriage period in the case of temporary marriage).
Muhaqqiq Damad has a clerical degree and an academic degree from France. Since the Islamic Revolution, he has held major governmental and judicial positions. In this work, his approach to family law is fundamentalist and according to him, anti-imperialist. He belongs to a category of writers who use their western education as “symbolic capital” to confirm their fundamentalist views and to dismiss secular efforts. His motivation to disparage modern law is most evident in a short section in which he compares Islamic divorce laws with the divorce laws of other countries.
Disregarding human-rights issues such as the age of marriage, freedom to choose one’s spouse, the right to divorce, and women’s rights, Muhaqqiq Damad focuses only on the texts of Islamic verses and traditions. Of his sources and citations, none include works on modern law. He does not question his assumption that men are the head of all households. For example, in Muhaqqiq Damad’s view, a man can choose a husband for his underage daughter, and women have no right to refuse the requests of their fathers or husbands. Any form of insubordination sees them labelled “disobedient”.
Mahuqqiq Damad’s explanation of current family law from the perspective of Islamic jurisprudence is one that ridicules and judges as imperialist the efforts of the last eighty years to reform and codify Iran’s family laws. In expressing his satisfaction that these laws comply with Islamic jurisprudence, he endorses a violent and deeply patriarchal view of Islam.
Iraj Esmailpour Ghouchani
Translated by Niki Akhavan
محقق داماد، مصطفى. بررسی فقهی حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن: مواد ١٠٣۴ تا ١١۵٧ قانون مدنى. تهران: مركز نشر علوم اسلامى،۱٣۶٧/ ١٩٨٨، ۵٢٩ ص.
Muhaqqiq Damad, Mustafa. Barʹrasi-i Fiqhi-i Huquq-i Khanavadah: Nikah va Inhilal-i an: Mavadd-i 1034 ta 1157-i Qanun-i Madani. Tehran: Nashr-i ʻUlum-i Islami, 1988, 529pp.
ÖZET
Bir Aile Hukuku Değerlendirmesi: İslam Hukuku Açısından Evlilik Kurumu ve Evliliğin Dağılması
بررسی فقهی حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن: مواد ١٠٣۴ تا ١١۵٧ قانون مدنى
Seyed Muhaqqiq Damad’ın aile hukuku üzerine yazdığı 529 sayfalık bu çalışma Ulum-i Islami yayınları tarafından 1988 baharında yayımlanmıştır. Kitap İran medeni kanununun 1034’ten 1157’ye kadar olan maddelerini kapsayan açık bir tarzda düzenlenmiştir. Bu kanunları, kız isteme usulü, nişanlanma şartları ve hükümleri ile çeyiz ve nafaka gibi evliliğin ön hazırlık dönemine ait olgulardan başlayarak İslam hukuku açısından ele almaktadır. Kitaptaki açıklamalar hukuk konusunda tecrübeli ve İran İslam Cumhuriyeti’nin yönetim sistemine bağlı bir kanun yapıcının bakış açısından verilir. Kitabın ikinci bölümü, evliliğin bozulması (daimi evlilikler için boşanma, geçici evlilikler için evlilik süresinin dolması) durumundaki şartların incelenmesine ayrılmıştır.
Muhaqqiq Damad Fransa’dan aldığı akademik derecenin yanında hocalık derecesine de sahiptir. Bu çalışmada, kendisinin anti-emperyalist dediği, köktenci yaklaşımın bir uygulamasını sunmuştur. Yazar, İslam devriminden beri oldukça önemli idari ve hukuki görevlerde bulunmuştur. Batıda aldıkları eğitimi kendi köktenci görüşlerini kuvvetlendirmek ve laik girişimleri, gereksiz olduklarını ileri sürerek, defetmek maksadıyla yalnızca “simgesel bir sermaye” olarak kullanan yazarlar sınıfına dâhildir. Modern hukuku kötüleme gayreti, İslami boşanma yasasının diğer ülkelerle kıyaslandığı kısa bölümde en açık şekliyle görülmektedir.
Evlilik yaşı, eş seçimi, boşanma hakkı gibi insani haklar meselesini kasıtlı olarak göz ardı eden Muhaqqiq Damad yalnızca İslami ayetler ve gelenekler üzerinde durmaktadır-ki kullandığı sayıca bir hayli fazla olan kaynak ve alıntı arasında modern hukuka dair tek bir eser bile bulunmamaktadır. Bu kitapta, erkekler açık bir şekilde evin reisi olarak sunulmaktadır. Örneğin, bir erkek yaşı gelmemiş bir kızına koca seçebilecektir. Aynı şekilde, kadınlar genellikle babalarının ya da kocalarının taleplerine karşı çıkma hakkına sahip değildir ve herhangi bir başkaldırı asi kadın damgası yemelerine neden olur.
Muhaqqiq Damad, son seksen yıldır İran aile hukukunu yenilemek ve düzenlemek adına yapılan tüm çabaları emperyalist olarak nitelendirerek ve bunlarla alay ederek mevcut Aile Hukukunun her bir maddesinin İslami hukuk açısından meşrulaştırılmasını sunmaktadır. Bütün bu kanunların İslam hukukuyla uyum içinde olmasından dolayı memnuniyetini belirtirken İslam’ın vahşi ve fazlasıyla erkek egemen bir tasvirini de tasvip etmektedir.
Iraj Esmailpour Ghouchani
Çeviren Hasan Çolak
محقق داماد، مصطفى. بررسی فقهی حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن: مواد ١٠٣۴ تا ١١۵٧ قانون مدنى. تهران: مركز نشر علوم اسلامى،۱٣۶٧/ ١٩٨٨، ۵٢٩ ص.
Muhaqqiq Damad, Mustafa. Barʹrasi-i Fiqhi-i Huquq-i Khanavadah: Nikah va Inhilal-i an: Mavadd-i 1034 ta 1157-i Qanun-i Madani. Tehran: Nashr-i ʻUlum-i Islami, 1988, 529pp.
ملخص
نظرة على قانون الأسرة : الزواج و إبطاله من منظور الفقه الإسلامي
بررسی فقهی حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن: مواد ١٠٣۴ تا ١١۵٧ قانون مدنى
يتناول الكتاب قانون الأسرة و يغطي بشكل دقيق التنظيم المواد من ١٠٣٤حتى المادة ١١٥٧ من قانون الأحوال الشخصية الإيراني. و يشرح هذه القوانين من منظور الفقه الإسلامي بادئا بمناقشة مقدمات الزواج، و عملية الطلب للزواج، و الخطبة و شروطها و قواعدها، فضلا عن قضايا المهر و النفقة. و لقد قُدمت هذه التفسيرات من منظور مُشرِّع واسع الاطلاع على القانون، و مرتبط بنظام الحكم في الجمهورية الإسلامية الإيرانية. أما الجزء الثاني من الكتاب فقد خُصص للنظر في الاعتبارات التي تحكم إبطال الزواج أي الطلاق في حالة الزواج الدائم أو إنهاء فترة الزواج بالنسبة لزواج المتعة.
و كان محقق داماد قد حصل على درجة رجل دين و كذلك على درجة أكاديمية من فرنسا و منذ قيام الثورة الإسلامية، تولى مناصبا قضائية و حكومية نافذة في الدولة. و من خلال هذا العمل، صاغ الكاتب مقاربة أصولية لقانون الأسرة أو حسب تعبيره مناهضة للإمبريالية. لذلك فهو ينتمي إلى تلك الفئة من الكتّاب الذين يستعينون بتعليمهم في الغرب فقط كشعار لإثبات وجهات نظرهم الأصولية و نبذ المساعي العلمانية باعتبارها عديمة الفائدة. و إن الدافع للحط من قدر القانون الحديث مثبت في ذلك الجزء القصير من الكتاب و الذي يقارن فيه قوانين الطلاق الإسلامية بقوانين الطلاق في البلدان الأخرى. و يتجاهل الكاتب قضايا حقوق الإنسان كسن الزواج، و حرية اختيار الشريك، و الحق في الطلاق، و عدم احترام حقوق المرأة و يركز فقط على نصوص الآيات و التقاليد الإسلامية، فضلا عن العدد الكبير من المصادر و الاقتباسات التي ضمّنها، بحيث لا يستطيع المرء أن يجد كتابا واحدا عن القانون الحديث. في هذا الكتاب ذُكر الرجال صراحة على أنهم أرباب الأسر، فلذلك و على سبيل المثال يستطيع الرجل اختيار زوج لابنته القاصر، كما لا يحق للنساء بشكل عام رفض طلبات آبائهن أو أزواجهن أو أي شكل آخر من أشكال عدم الطاعة مما يؤدي إلى نعتهن بالنشوز.
باستخفافه و نعته بالامبريالية لكل الجهود التي بُذلت في السنوات الثمانين الماضية لإصلاح و تدوين قوانين الأسرة الإيرانية، يقدم محقق داماد تفسيرا لكل مادة من مواد قانون الأسرة الحالي من منظور الفقه الإسلامي، و يعرب عن رضاه كون هذه القوانين ممتثلة للفقه الإسلامي كما و يؤيد نعت الإسلام بالعنيف و القوي و الأبوي.
إیراج اسماعیل پور قوچانی
ترجمة عادل لاغة