جعفرى لنگرودى، محمد جعفر. دانشنامۀ حقوقی. تهران: انتشارات ابن سینا، چاپ دوم، ١٣٥٢/ ١٩۷۳، ۵ جلد.
Jaʻfari Langarudi, Muhammad Jaʻfar. Danishnamah-ʾi Huquqi. Tehran: Intisharat-i Ibn Sina, 1973, 5 volumes.
ABSTRACT
Encyclopedia of Law
دانشنامۀ حقوقی
The Encyclopaedia of Law is Jafari Langarudi’s most important work. It is the first Iranian encyclopedia of law published in the secular environment before the Islamic Revolution. It discusses civil law, and includes entries such as evidence, proof, legal assumption, principles of practice and claims. The entries include the relevant legal materials along with the associated references.
Langarudi considers the most important aspect of this work to be the comprehensive collection of legal and Islamic law terms in the table of contents. He claims that the new law does not accept many of the issues discussed in books of Islamic Law. For this reason, it is rare to find anything other than a marginal role for sources on Islamic Law in this encyclopedia. Langarudi’s caution when citing sources for Islamic Law may have led to some criticisms in the Post Revolution period, such as the criticism of Masoud Ansari (author of The Encyclopaedia of Private Law), who claimed that Langarudi’s work is closer to a legal dictionary than an encyclopedia. Yet during that period, modern civil laws dominated the Islamic law elements, and the place of Islamic law was reserved for Islamic Jurisprudence courts (a court dedicated to issues such as uncertainties about the correct reading of a sermon when carrying out a permanent marriage).
Despite this, Langarudi persists in his affable approach to Islamic Law. He considers his work to be a safeguard for native culture. He has noted that his approach to issues raised with regards to Islamic Law was measured in terms of the national authorities’ tolerance for them and that he has refrained from addressing topics for which the country’s laws have no “tolerance”.
In his introduction, Langarudi reminds his readers of the difficulties of carrying out such a task. This main difficulty is that many terms in civil law are the same as common terms in Islamic law, such as those raised in discussions about precedence, acquittal, proof, admissions of guilt, and bearing witness. When providing references, Langarudi has attempted to separate the two. In the case of civil laws, he lists the codes, regulations, and ratified articles of civil procedure law at the outset of each entry and on a separate page. For Islamic Law, he has mainly cited his sources in footnotes.
The fragile relationship between ratified civil laws and religious standards is notable throughout the text, except for the discussion of issues such as Tanfih Menat (deriving general laws out of specific cases) which has to do with “seeking the spirit of the law”. In such cases, the distance between the Islamic Law and civil law is minimal.
Langarudi’s encyclopaedia has continued to hold the interest of religious intellectuals who are always seeking new and skilled interpretations of religion.
Iraj Esmailpour Ghouchani
Translated by Niki Akhavan
جعفرى لنگرودى، محمد جعفر. دانشنامۀ حقوقی. تهران: انتشارات ابن سینا، چاپ دوم، ١٣٥٢/ ١٩۷۳، ۵ جلد.
Jaʻfari Langarudi, Muhammad Jaʻfar. Danishnamah-ʾi Huquqi.. Tahran: Intisharat-i Ibn Sina, 1973, 2 baskı, 5 cilt.
ÖZET
Hukuk Ansiklopedisi
دانشنامۀ حقوقی
Beş ciltlik Hukuk Ansiklopedisi Jafari Langarudi’nin en önemli eseridir. İslam Devrimi'nden önce, laik bir ortamda yayımlanan ilk İran ansiklopedisi olup medeni hukuku konu almaktadır. Ansiklopedi kanıt, ispat, yasal karine, icra ve iddia ilkeleri gibi maddeler içermektedir. Maddeler ilgili hukuki malzemelerle konuya ilişkin referansları içermektedir. Langarudi, bu ansiklopediyi hazırlama sürecindeki çalışmalarının en önemli yönünün genel bir içindekiler listesi çerçevesinde yasal kavramlarla İslami hukuk kavramlarının kapsamlı ve bütüncül bir şekilde derlenmesi olduğunu söylemektedir. Buna rağmen Langarudi yeni hukukun İslam Hukuku kitaplarında tartışılan meselelerin birçoğunu kabul etmeyecek bir doğaya sahip olduğunu ve bu yüzden de bu ansiklopedide İslam Hukuku hakkındaki kaynaklar için olağandışı bir rolden başka bir şey bulmanın istisnai bir durum olacağını iddia etmektedir.
Belki de Langarudi’nin İslam Hukuku kaynaklarına atıf yapmaktan kaçınması, bu eserin ansiklopediden ziyade bir hukuk sözlüğüne daha yakın olduğunu iddia eden Hususi Hukuk Ansiklopedisi’nin yazarı Masoud Ansari’nin eleştirisine benzer bazı Devrim Sonrası eleştirilere yol açan şeydir. Ancak bilinmelidir ki bu dönemdeki hukukun muhtevası söz konusu olduğunda, modern medeni kanunlar İslami hukuk unsurları üzerinde egemen durumdaydı ve İslam hukukunun yeri İslam Hukuk mahkemeleriyle sınırlanmış bulunmaktaydı ki bu da sadece, kalıcı bir evlilik akdinde duanın doğru okunması gibi ayrıntıya dair meselelere adanmış bir mahkemeydi. Buna rağmen Langarudi İslam Hukukuna karşı samimi yaklaşımında ısrar etmekte ve eserini bu açıdan yerel kültürün emniyeti olarak görmektedir. Yazar, İslam Hukukuna ilişkin ortaya atılan meselelere yaklaşımının milli otoritelerin bunlara gösterdiği hoşgörü çerçevesinde örüldüğünü ve ülkedeki kanunların “hoşgörü” göstermediği konuları incelemekten kaçındığını belirtmektedir.
Giriş bölümünde Langarudi, okuyucularına bu tür bir araştırma yapmanın zorluklarını hatırlatmaktadır. Bu zorluk, büyük ölçüde, medeni kanundaki takaddüm hakkı, beraat, kanıt, suçun ikrarı, şahitlik beyanı gibi meseleler hakkındaki tartışmalarda ortaya atılanlarda olduğu gibi birçok kavramın İslam hukukunda da kullanılıyor olmasından kaynaklanmaktadır. Bu ortaklıklara rağmen Langarudi çeşitli atıflarda bulunarak bu ikisini birbirinden ayırmaya çalışmıştır. Medeni kanunlar söz konusu olduğunda, her maddede ve ayrı bir sayfada kanun listesi, düzenleme ve medeni usul hukukunun onaylanmış maddelerine işaret ederken İslam Hukukuna dair kaynaklara ağırlıklı olarak dipnotlarda atıfta bulunmaktadır. Onaylanmış medeni kanunlarla dinsel standartlar arasındaki bu kırılgan, ihtiyatlı ve uzak ilişki, “hukukun ruhunu aramakla” alakalı Tanfih Menat (özel davalardan genel kanunlar çıkarma) gibi meselelerin ele alınması hariç tutulacak olursa metnin tamamında görülmektedir. Bu gibi durumlarda, İslam Hukukuyla medeni hukuk arasındaki mesafe en aza inmektedir. Sonuç olarak bu ansiklopedi daima dinin yeni ve doyurucu yorumlarını arayan dindar entelektüellerin ilgisini çekmeye devam etmektedir.
Iraj Esmailpour Ghouchani
Çeviren Hasan Çolak
جعفرى لنگرودى، محمد جعفر. دانشنامۀ حقوقی. تهران: انتشارات ابن سینا، چاپ دوم، ١٣٥٢/ ١٩۷۳، ۵ جلد.
Jaʻfari Langarudi, Muhammad Jaʻfar. Danishnamah-ʾi Huquqi. Tehran: Intisharat-i Ibn Sina, 1973, 5 volumes.
ملخص
الموسوعة القانونية
دانشنامۀ حقوقی
تعتبر الموسوعة القانونية و المؤلفة من خمس مجلدات من أهم أعمال جعفري لنكرودي. و هي أول موسوعة قانونية إيرانية تم نشرها في البيئة العلمانية في فترة ما قبل الثورة الإسلامية و تناقش القانون المدني. و تتضمن الموسوعة موادا تتعلق بالأدلة و البراهين و الفرضية القانونية و مبادئ المزاولة و الادعاءات و ما إلى ذلك. و تندرج تحت هذه المواد مواضيع قانونية ذات صلة إضافة إلى المراجع المرفقة بها.
و يعتبر لنكرودي أن أهم جانب في إنتاجه لهذه الموسوعة يكمن في تقديم مجموعة كاملة و شاملة للمصطلحات القانونية و القانونية الإسلامية ضمن قائمة عامة للمحتويات. و رغم هذا، يدّعي لنكرودي أن طبيعة القانون الجديد لا تقبل العديد من القضايا المطروحة في كتب القانون الإسلامي و لهذا السبب نادرا ما تحتل المصادر المعنية بالقانون الإسلامي في هذه الموسوعة مكانة غير المكانة الثانوية. و من الممكن أن يكون حرص لنكرودي على أن لا يقتبس من مصادر القانون الإسلامي أو امتناعه عن استخدامها قد تسبب في إثارة بعض الانتقادات له في فترة ما بعد الثورة من قبل أناس كمسعود أنصاري مؤلف موسوعة القانون الخاص و الذي رأى أن عمل لنكرودي هو أشبه بمعجم قانوني منه بموسوعة. و مع ذلك ينبغي أن نعلم بأن القوانين المدنية المعاصرة في تلك الآونة قد طغت على أحكام القانون الإسلامي و اقتصر تطبيق القانون الإسلامي على محاكم الفقه الإسلامي (و التي كانت مكرّسة فقط لقضايا تفصيلية كالاختلاف حول القراءة الصحيحة للخطبة عند عقد الزواج الدائم).
و رغم ذلك، يُصرّ لنكرودي على مقاربته الدمثة للقانون الإسلامي و يعتبر عمله بمثابة حفظ و حماية للثقافة الأصلية في هذا الصدد. كما يشير إلى أن اختياره للقضايا المطروحة و المتعلقة بالقانون الإسلامي قد ارتكز على مدى تسامح السلطات الوطنية فيها، حيث امتنع عن معالجة ما لم تبد فيه قوانين الدولة أي «تسامح».
و يُذكّر لنكرودي قرّاءه في مقدمة عمله بصعوبة القيام بهذه المهمة و يعود ذلك في أغلب الأحيان إلى تشابه العديد من مصطلحات القانون المدني مع المصلحات العامة في القانون الإسلامي كتلك التي أشير إليها في مناقشات قضايا الأسبقية و التبرئة و البراهين و الاعتراف بالذنب و الإدلاء بالشهادة و ما إلى ذلك. و رغم هذه القواسم المشتركة بين القانونين، حاول لنكرودي أن يفرّق بينهما من حيث تقديم المراجع فبالنسبة للقانون المدني فقد دوّن قائمة القوانين و الأنظمة المتعلقة بقانون الإجراءات المدنية و بنوده المصدّق عليها في مستهل كل مادة من الموسوعة و على صفحة مستقلة بينما اكتفى بالاقتباس من مراجع القانون الإسلامي في الحواشي.
و تبرز هذه العلاقة الضعيفة الحذرة و غير الوثيقة بين القوانين المدنية المعتمدة و المبادئ الدينية خلال العمل إلا عند مناقشة قضايا تتعلق باستخراج قوانين عامة من حالات معينة و ذلك "سعيا وراء روح القانون"، ففي حالات كهذه يبلغ البعد بين القانون الإسلامي و المدني أدناه.
و بذلك تستمر الموسوعة في الاستحواذ على اهتمام المفكرين الدينيين الذين يسعون دائما وراء تفاسير جديدة و متقنة للدين.
إيراج اسماعيل پور قوچانی
ترجمة مها يازجي