الغزالي، محمد. دفاع عن العقيدة و الشريعة ضد مطاعن المستشرقين. القاهرة: دار الكتب الحديثة، ۱۹٧٥، ٢۸٠ ص.
Al-Ghazali, Muhammad. Difa‘ ‘an al-‘Aqidah wa-al-Shari‘ah Didda Mata‘in al-Mustashriqin. Cairo: Dar al-Kutub al-Hadithah, 1975, 280pp.
ABSTRACT
Defending the Creed and Sharia against the Claims of the Orientalists
دفاع عن العقيدة و الشريعة ضد مطاعن المستشرقين
Imam Muhammad al-Ghazali (1917–1996) was a pioneer in his role as a Muslim scholar. He has written about a wide range of Islamic topics; his writings in defense of Islam, in particular, reflect his unwavering reason and strong argumentation. This book is an example of writings in which al-Ghazali argues against the enemies of Islam with the aim of raising awareness of the dangers of “complex ignorance”, that is, a flawed understanding that one attempts to convey to others. Al-Ghazali regards this ignorance as a chronic disease suffered by many Orientalists who write about or against Islam. Among those Orientalists is the Jewish–Hungarian writer Ignac Goldziher (1850–1921), whose arguments this book refutes.
Goldziher is one of the pioneer Orientalists, as al-Ghazali himself admits. However, he considers Goldziher’s Creed and Sharia in Islam a work of severe hostility towards Islam as well as a distorted account of Islamic history. Goldziher’s book has been translated into Arabic by a handful of al-Azhar scholars. Al-Ghazali attacks this work from the outset, claiming that the translations do not include sufficient refutations. Moreover, he calls upon greater accuracy in the translation of such works so that comprehensive counter-arguments are included. This, he believes, will prevent Orientalists’ skepticisms from spreading among Muslims.
Al-Ghazali’s work has seven chapters that seek to provide convincing scientific evidence against Goldziher’s contentions. In each chapter, al-Ghazali references Goldziher’s argument, then refutes it using evidence from a number of sources including the Qur’an, collections of hadith, and the opinions of Western philosophers such as Jean-Jaques Rousseau and Muslims scholars such as Sheikh Muhammad Abdou. In this manner, al-Ghazali discusses issues such as the attack on the Sunna, Islam in relation to Christianity and Judaism, fate and destiny, the differences between Islamic sects, the flexibility of Islamic thought and Islamic unity. Finally, al-Ghazali implores readers to resist Zionism and colonialism.
It is worth mentioning that al-Ghazali is not the only one who has refuted Goldziher’s claims. Apart from criticising Goldziher’s work, Defending the Creed and Sharia against the Claims of the Orientalists is an important reference for anyone researching the Orientalist view of Islam. It discusses basic Islamic issues using an analytic, logical, and accessible approach.
Mai Zaki
الغزالي، محمد. دفاع عن العقيدة و الشريعة ضد مطاعن المستشرقين. القاهرة: دار الكتب الحديثة، ۱۹٧٥، ٢۸٠ ص.
Al-Ghazali, Muhammad. Difa‘ ‘an al-‘Aqidah wa-al-Shari‘ah Didda Mata‘in al-Mustashriqin. Kahire: Dar al-Kutub al-Hadithah, 1975, 280 s.
ÖZET
Oryantalistlerin İddialarına Karşı İman ve Şeriatın Savunusu
دفاع عن العقيدة و الشريعة ضد مطاعن المستشرقين
İmam Muhammad Al-Ghazali (1917–1996), öncü görevinde bir Müslüman âlim idi. Her ne kadar çok farklı İslami konularda yazmış ise de, özellikle İslam’ı savunmak üzere kaleme aldığı yazılar onun sarsılmaz sağduyusunu ve güçlü muhakemesini yansıtmaktadır. Bu kitap, Al-Ghazali’nin “karmaşık cehalet”in, yani bir kişinin başkalarına nakletmeye çalıştığı hatalı düşüncenin tehlikeleri hakkında farkındalık oluşturmak maksadıyla İslam düşmanlarına karşı mücadele ettiği eserlerin bir örneğidir. Al-Ghazali, bu cehaleti İslam’la ilgili ya da İslam’a karşı yazan birçok oryantalistin yakalandığı bir hastalık olarak kabul etmektedir. Söz konusu oryantalistler arasında, iddiaları bu kitap tarafından reddedilen Yahudi asıllı Macar yazar Ignac Goldziher (1850–1921) de bulunmaktadır.
Goldziher, Al-Ghazali’nin de kabul ettiği gibi, önde gelen oryantalistlerden biridir. Ancak, Al-Ghazali, Goldziher’in İslam’da İnanç ve Şeriat adlı kitabını hem İslam’a karşı şiddetli bir düşmanlık hem de İslam tarihinin çarpıtılmış bir anlatımı olarak görmektedir. Goldziher’in kitabı bir grup El-Ezherli âlim tarafından Arapçaya çevrilmiştir. Al-Ghazali çevirinin yeterince tekzip içermediğini iddia ederek başından beri bu çalışmayı eleştirmektedir. Ayrıca, bu tür çevirilerin kapsamlı karşı-iddiaları içermesini ve bu tarz eserlerin çevirilerinde daha ihtimamlı olunmasını istemektedir. Ona göre, bu durum, oryantalistlerin kinizminin Müslümanlar arasında yaygınlaşmasını engelleyecektir.
Al-Ghazali’nin kitabı, Goldziher’in iddialarına karşı ikna edici bilimsel kanıtlar göstermeyi amaçlayan yedi bölümden oluşmaktadır. Al-Ghazali her bölümde Goldziher’in iddiasına atıfta bulunmakta, Kur’an, hadis koleksiyonları, Jean-Jaques Rousseau gibi Batılı felsefeciler ve Sheikh Muhammad Abdou gibi Müslüman âlimlerin görüşlerini de içeren birçok kaynağı kullanarak söz konusu iddiayı çürütmektedir. Bu şekilde, Al-Ghazali sünnete, Hristiyanlık ve Yahudilik bağlamında İslam’a, kadere ve kazâya, İslami mezhepler arasındaki farklılıklara, İslami düşüncenin esnekliğine ve İslami birliğe karşı girişilen saldırı gibi meselelere değinmektedir. Son olarak, Al-Ghazali, okuyucuları Siyonizme ve sömürgeciliğe karşı direnmeye çağırmaktadır.
Al-Ghazali’nin Goldziher’in iddialarını reddeden tek kişi olmadığını söylemekte fayda var. Oryantalistlerin İddialarına Karşı İman ve Şeriatın Savunusu Goldziher’in eserini eleştirmenin dışında, oryantalist İslam anlayışını araştıran herkes için önemli bir kaynaktır. Kitap temel İslami meseleleri analitik, mantıksal ve takip edilmesi kolay bir yaklaşımla ele almaktadır.
Mai Zaki
Çeviren Hasan Çolak
الغزالي، محمد. دفاع عن العقيدة و الشريعة ضد مطاعن المستشرقين. القاهرة: دار الكتب الحديثة، ۱۹٧٥، ٢۸٠ ص.
Al-Ghazali, Muhammad. Difa‘ ‘an al-‘Aqidah wa al-Shari‘ah Didda Mata‘in al-Mustashriqin. Cairo: Dar al-Kutub al-Hadithah, 1975, 280pp.
ملخص
دفاع عن العقيدة و الشريعة ضد مطاعن المستشرقين
يعتبر الشيخ محمد الغزالي (١٩١٧-١٩٩٦) من أصحاب الأقلام الرائدة، و رغم أن له العديد من المؤلفات في شتى نواحي الفكر الإسلامي، إلا أن الدفاع عن الإسلام و الذود عن كيانه يعد من أهم ما كتب، حيث يعتمد في ذلك على منطقه الدامغ و حجته القوية. و الكتاب الذي بين أيدينا هو واحد من هذه الأعمال التي يرد فيها الغزالي على خصوم الإسلام، راجيا أن يفتح بذلك أعين الأمة الإسلامية على خطر ما أسماه «الجهل المركب»، أي العلم الخاطئ بشيء و محاولة نشره بين الناس. و يرى المؤلف أن هذا «الجهل المركب» هو ما يعاني منه كثير من المستشرقين الذين كتبوا عن الإسلام، أو بالأحرى، ضد الإسلام. من ضمن هؤلاء المستشرقين الكاتب اليهودي المجري إجناس جولد تسيهر (١٨٥٠-١٩٢١)، الذي تولى الغزالي الرد عليه في هذا الكتاب.
يعد جولد تسيهر من أعمدة المستشرقين، كما يقول الغزالي نفسه، لكن الغزالي يرى أن كتابه «العقيدة و الشريعة في الإسلام» يحمل في طياته عداءا بالغا للإسلام و تحريفا للتاريخ الإسلامي. و رغم أن كتاب جولد تسيهر قد تُرجم إلى العربية على يد بعض من علماء الأزهر، إلا أن الغزالي يهاجم من البداية هذا العمل و يعتبر أن ترجمته لا تتضمن ردودا وافية، و يدعو الأزهر إلى تحري الدقة في ترجمة مثل هذه الأعمال بحيث تتضمن ردودا كاملة غير منقوصة لتفادي نشر شكوك المستشرقين بين المسلمين.
رتب الغزالي كتابه «دفاع عن العقيدة و الشريعة» في سبعة فصول، يتضمن كل منها ردودا علمية مقنعة على جميع الشبهات التي أوردها جولد تسيهر. و في كل فصل كان الغزالي يورد رأي جولد تسيهر، ثم يقوم بتفنيده و الرد عليه، مستعينا في ذلك بمصادر عدة من القرآن الكريم و السنة المطهرة، و آراء فلاسفة غربيين مثل جان جاك روسو أو آراء علماء مسلمين مثل الشيخ محمد عبده. و على هذا النحو، يناقش الغزالي قضايا كثيرة منها الهجوم على السنة، و مقارنة الاسلام بالمسيحية و اليهودية، و القضاء و القدر، و طبيعة الخلافات بين المسلمين، بالإضافة إلى مرونة الفكر الإسلامي و جذور الوحدة الإسلامية. و أخيرا، يدعو الغزالي في الفصل الأخير إلى مقاومة خطر الصهيونية و الاستعمار.
و رغم أن الغزالي ليس الوحيد الذي تناول الرد على ما كتب جولد تسيهر، إلا أن كتابه يعد مرجعا هاما لكل من يود أن يبدد الشكوك التي يريد المستشرقون بثها في عقولنا حيث أن الكتاب يناقش قضايا إسلامية أساسية بأسلوب منطقي تحليلي تسهل متابعته.
مي زكي