الجليند، محمد السيد. في الفلسفة الخلقية لدى مفكري الإسلام. القاهرة: مكتبة نهضة الشرق، ١٩٩٠، ۲٦۲ ص.
Al-Julaynad, Muhammad al-Sayyid. Fi al-Falsafah al-Khuluqiyyah Lada Mufakkiri al-Islam. Cairo: Maktabat Nahdat al-Sharq, 1990, 262pp.
ABSTRACT
Moral Philosophy According to Islamic Thinkers
في الفلسفة الخلقية لدى مفكري الإسلام
This book examines aspects of Islamic thought, which is termed here as either “moral theory” or “moral philosophy”. In the introduction, al-Julaynad announces that he has employed a comparative methodology in this book, looking at different schools of morality in discussing the moral aspect of Islamic thought. He subsequently criticises the lack of interest shown by researchers in the role played by Islamic thought, especially its moral aspects. He emphasises the development of moral education through religious and family values, and educational foundations.
In section one, the author presents the view of scholars of morality regarding Humankind and discusses the moral principals contained within the divine books, then compares what the Qur’an and the Sunna stipulate in these regards. He then explains the meanings of fitra (innate inclination of tawhid or oneness which is encapsulated in the fitra along with compassion, intelligence, ihsan) according to both Islamic and Western thinkers while relating previous studies on this subject and the different approaches adopted by these thinkers.
Al-Julaynad dedicates a section to examining views of scholars and the schools of morality in ancient Greece. He then explores the idealist trend and the schools of idealism in modern philosophy as they embody by the philosophy of Socrates and Plato. He discusses the position of the Islamic schools of thought with regards to moral problems, and explores the issue of moral compulsion by looking at modern philosophical schools and compares both Islamic and Western positions.
Al-Julaynad also deals with the problem of humankind’s existence. He explains the positions of the monotheist religions, positivism, the schools of philosophy and thought, including Buddhism, and Sufism (as perceived through Rumi’s Masnavi), with regards to the existence of evil. He emphasises that this issue was, and remains, a matter of great interest amongst scholars of Islamic thought. It has also been a source of conflict between Islamic factions, especially Mu‘tazilites and ‘Asharis.
Muhammad al-Sayyid al-Julaynad has attempted to bring together the greatest amount of information possible on moral philosophy in both Islamic and Western thought. By highlighting the realities of moral philosophy in Islamic thought and explaining how Islamic thinkers have treated the subject, this book is a valuable contribution to Islamic libraries.
Sahibe Alam Azami Nadwi
Translated by Hugh Lovatt
الجليند، محمد السيد. في الفلسفة الخلقية لدى مفكري الإسلام. القاهرة: مكتبة نهضة الشرق، ١٩٩٠، ۲٦۲ ص.
Al-Julaynad, Muhammad al-Sayyid. Fi al-Falsafah al-Khuluqiyyah Lada Mufakkiri al-Islam. Kahire: Maktabat Nahdat al-Sharq, 1990, 262 s.
ÖZET
İslam Düşünürlerine Göre Ahlak Felsefesi
في الفلسفة الخلقية لدى مفكري الإسلام
Bu kitap İslami düşüncenin burada Ahlak Teorisi ya da Ahlak Felsefesi olarak isimlendirilen yönlerini incelemektedir. Giriş bölümünde, yazar bu kitapta İslami düşüncenin ahlaki yönlerini tartışırken, farklı ahlak okullarını gözden geçirdiğini ve mukayeseli bir metodoloji kullandığını ifade etmektedir. Sonrasında, araştırmacıların İslam düşüncesinin oynadığı role, özellikle de onun ahlaki yönlerine ilgi göstermemesini eleştirmektedir.
Yazar, ahlak eğitiminin dinî ve ailevi değerler ve eğitim müesseseleri aracılığıyla gelişimine vurgu yapmaktadır.
Birinci bölümde, yazar, ahlak düşünürlerinin insanlıkla ilgili görüşlerini sunmakta ve ilahi kitaplardaki ahlak ilkelerini ele alarak Kur’an’ın ve sünnetin bu konularda öngördüklerini karşılaştırmaktadır. Daha sonra, İslam ve Batı düşünürlerine göre yaradılışın anlamını, konu ile ilgili önceki çalışmalara ve bu düşünürler tarafından benimsenmiş yaklaşımlara da değinerek açıklamaktadır.
Al-Julaynad, bir bölümü Antik Yunan’daki düşünürlerin ve ahlak okullarının görüşlerini incelemeye ayırmıştır. Daha sonra yazar Sokrates ve Platon felsefesinin şekillendirdiği modern felsefedeki idealist akımı ve idealizm ekolünü incelemektedir.
Yazar İslami düşünce okullarının ahlak problemleri ile ilgili tutumunu tartışmakta, ahlaki zorlama meselesini modern felsefi okullara başvurmak suretiyle incelemekte ve hem İslami hem de Batılı tutumları karşılaştırmaktadır.
Al-Julaynad, insanoğlu ve onun varoluş problemini de ele almakta, ardından şerrin varlığına ve şerle başa çıkma yollarına ilişkin tek tanrılı dinlerin, pozitivizmin, Budizm ve (Rumi’nin Mesnevisi’nden anlaşıldığı şekliyle) Sufizm gibi felsefe ve düşünce ekollerinin yaklaşımlarını incelemektedir. Sorunun ilahi yazgı ve şerrin dünyadaki mevcudiyeti gibi metafiziksel boyutlarına da değinen yazar, bu meselenin eskiden olduğu gibi bugün de İslam düşüncesi araştırmacıları arasında önemli bir ilgi odağı olduğunu vurgulamaktadır. Ayrıca bu konu İslami gruplar, özellikle Mutezililer ve Eşariler arasında da büyük bir tartışma kaynağı olmuştur.
Muhammad al-Sayyid al-Julaynad, İslami ve Batılı düşüncedeki ahlak felsefesi ile ilgili mümkün olan en çok bilgiyi bir araya getirmeye çalışmıştır. Bu kitap, İslam düşüncesindeki ahlak felsefesinin kaidelerini vurgulaması ve İslam düşünürlerinin konuyu nasıl ele aldıklarını açıklaması bakımlarından İslam kütüphanelerine değerli bir katkı olmuştur.
Sahibe Alam Azami Nadwi
Çeviren Hasan Çolak
الجليند، محمد السيد. في الفلسفة الخلقية لدى مفكري الإسلام. القاهرة: مكتبة نهضة الشرق، ١٩٩٠، ۲٦۲ ص.
Al-Julaynad, Muhammad al-Sayyid. Fi al-Falsafah al-Khuluqiyyah Lada Mufakkiri al-Islam. Cairo: Maktabat Nahdat al-Sharq, 1990, 262pp.
ملخص
في الفلسفة الخلقية لدى مفكري الإسلام
يبحث هذا الكتاب فيما ما يسمى بالنظرية الخلقية، أو فلسفة الأخلاق. و في المقدمة يعرض المؤلف منهجه في معالجة هذه الموضوعات للمقارنة بين الفكر الإسلامي و المذاهب الأخلاقية الأخرى. كما و ينتقد عدم اهتمام الباحثين بدور الفكر الإسلامي خصوصا الجانب الأخلاقي منه في مسيرة الحياة الفكرية العالمية و يؤكد على تطوير التربية الأخلاقية من خلال القيم الدينية و الأسرية و المؤسسات التعليمية.
يعرض المؤلف في الفصل الأول آراء علماء الأخلاق حول الإنسان و المبادئ الأخلاقية التي جاءت بها الكتب السماوية، مقارنا إياها بما جاء في القرآن و السنة. و يشرح معنى الفطرة عند كل من مفكري الإسلام و الغرب، مشيرا إلى الدراسات التي تمت حولها و الاتجاهات المختلفة التي ذهب إليها هؤلاء المفكرون.
و يتناول الكاتب الآراء و المذاهب الأخلاقية في الفلسفة اليونانية مشيرا إلى الاتجاه المثالي و جميع المدارس المثالية في الفلسفة الحديثة و التي تتمثل فيها فلسفة سقراط و أفلاطون من مفكري اليونان.
و يبحث الكتاب في مشاكل الفلسفة الخلقية في الفكر الإسلامي، كما و يقارن موقف المدارس الفلسفية الإسلامية من الإلزام الأخلاقي بمواقف المذاهب الفلسفية الحديثة منها. و كذلك يتناول قضية الإنسان و وجود البشر موضحا موقف الأديان السماوية و الوضعية و المدارس الفلسفية و الفكرية بما فيها البوذية، و الصوفية (كما يراها جلال الدين الرومي في المثنوي)، و مشكلة وجود الشر و الأساليب لعلاج هذه المشكلة. و يتناول المؤلف الجانب الميتافيزيقي من المشكلة، أي القضاء الإلهي و وجود الشر في العالم، مؤكدا على أن هذه القضية كانت و لا تزال مثار اهتمام الباحثين في الفكر الإسلامي قديما و حديثا، كما كانت موضع خلاف كبير بين الفرق الإسلامية، خصوصا المعتزلة و الأشاعرة.
لقد حاول المؤلف جمع أكبر قدر من المعلومات عن الفلسفة الخلقية في الفكر الإسلامي و الفكر الغربي. لذلك يعد هذا الكتاب إضافة جديدة للمكتبة الإسلامية من خلال مساهمته في إبراز حقيقة الفلسفة الخلقية في الفكر الإسلامي و كيف عالجها المفكرون الإسلاميون.
صاحب عالم الأعظمي الندوي