القرضاوي، يوسف. فقه الزكاة: دراسة مقارنة لأحكامها و فلسفتها في ضوء القرآن و السنة. بيروت: مؤسسة الرسالة، ١٤١٢/ ١٩٩١، ١٢٢٧ ص.
Al-Qaradawi, Yousef. Fiqh al-Zakat: Dirasah Muqaranah li-Ahkamiha wa Falsafatiha fi Daw’ al-Qur’an wa al-Sunnah. Beirut: Mu’assasat al-Risalah, 1991, 1227pp.
ABSTRACT
The Jurisprudence of Almsgiving: A Comparative Study of its Regulations and Philosophy Based on the Qur’an and the Sunna
فقه الزكاة: دراسة مقارنة لأحكامها و فلسفتها في ضوء القرآن و السنة
Among the five pillars of the Islamic faith, almsgiving is considered a financial pillar that, along with divine unity (tawhid) and prayer, enables an individual to enter the Muslim community. Almsgiving is also an integral part of the Islamic financial and social system. It is therefore unsurprising that Islamic scholars would devote their attention to its regulations and intricacies.
Yousef al-Qaradawi has been involved in the writing of important works on Islamic jurisprudence and sharia. In this book, he undertakes a detailed and in-depth examination of the system of almsgiving (zakat). The book includes a preface on the meaning of almsgiving and voluntary charity (sadaqa). In his introduction, the author explains the importance
of his study of zakat and mentions other works on the subject.
Chapter one alludes to religious concern with helping the poor and the weak, and highlights
Islam’s increased preoccupation with aid since the covenant of Mecca. This extensive assistance is enshrined within the legislation of almsgiving in Medina; al-Qaradawi emphasises that this unique system was unheard of in previous religions and laws.
In the subsequent chapters, al-Qaradawi depicts the different types of donors and recipients of zakat (alms), and those who are exempted from this obligation. He also sets the regulations of almsgiving and the quantity of zakat payable according to one’s profession and wealth. The author also cites the category of people prohibited from receiving alms.
There is a chapter focusing on the objectives of the zakat, explaining its social benefits (helping the poor and the unemployed). The ways and appropriate time (such as Ramadan) to pay zakat are mentioned.
In the final chapters, the author discusses other types of financial obligations incumbent on Muslims, namely state taxes. He discusses whether sharia allows states to tax people who pay the zakat.
In his conclusion, the author summarises the system of almsgiving. He cites a number of authors who have studied zakat, and emphasises its influence in achieving justice, equality and solidarity between members of society.
Al-Qaradawi’s approach to this study is extremely thorough, perhaps rendering the book unnecessarily long. Nevertheless, he has achieved his aims by comparing and contrasting the various Islamic schools of thought as well as Islamic and other forms of law. He has adopted
a methodology of close scrutiny and consideration, presented his scholarly research with precision and conveyed the most remarkable aspects of ancient books – while avoiding the wooden expressions sometimes favoured by scholars.
Sahibe Alam Azami Nadwi
Translated by Hugh Lovatt
القرضاوي، يوسف. فقه الزكاة: دراسة مقارنة لأحكامها و فلسفتها في ضوء القرآن و السنة. بيروت: مؤسسة الرسالة، ١٤١٢/ ١٩٩١، ١٢٢٧ ص.
Al-Qaradawi, Yousef. Fiqh al-Zakat: Dirasah Muqaranah li-Ahkamiha wa Falsafatiha fi Daw’ al-Qur’an wa al-Sunnah. Beyrut: Mu’assasat al-Risalah, 1991, 1227 s.
ÖZET
Zekâtın Fıkhı: Kuralları ve Kuran ile Sünnete Dayalı Felsefesinin Mukayeseli bir İncelemesi
فقه الزكاة: دراسة مقارنة لأحكامها و فلسفتها في ضوء القرآن و السنة
İslam inancının beş Dayanağından biri olan Zekât, mali bir dayanak olarak görülmekte; İlahî
Birlik (Tevhit) ve Namaz ile birlikte bir kişinin Müslüman topluluğa dâhil olmasını sağladığı
düşünülmektedir. Zekât, aynı zamanda, İslami mali ve sosyal sistemin dâhilî bir parçasıdır. Bu nedenle, İslam âlimlerinin dikkatlerini zekâtın kurallarına ve karmaşıklığına vermeleri şaşırtıcı değildir.
Yousef al-Qaradawi, İslam fıkhı ve Şeriat ile ilgili önemli çalışmalara imza atan yazarlar
arasında yer almaktadır. Bu kitapta Zekât sisteminin ayrıntılı ve derinlikli bir incelemesine
girişmektedir.
Kitap, Zekât ve Gönüllü Hayır (Sadaka) hakkında bir ön söz içermektedir. Yazar, girişte, zekâtı konu edinen çalışmasının önemini açıklamakta ve bu husustakı diğer çalışmaları zikretmektedir.
Birinci bölüm dinin yoksul ve zayıf kişilere yardım etmeye olan ilgisinden bahsetmekte ve Mekke muahedesinden beri İslam’ın yardım meselesine gösterdiği yoğun ilginin altını çizmektedir. Bu büyük yardım meselesi Medine’deki Zekât mevzuatında saygın bir konuma yerleştirilmiştir; al-Qardawi bu eşsiz sistemin önceki dinlerde ve hukuklarda rastlanılmayan bir şey olduğunu vurgulamaktadır.
Sonraki bölümlerde yazar, farklı hayır sahibi ve zekât alıcısı türlerini ve bu yükümlülükten muaf tutulanları tanımlamaktadır. Aynı zamanda zekâtın şartları ile kişinin mesleğine ve zenginliğine göre vermesi gereken miktarı açıklamaktadır. Yazar, zekât almaktan men edilen insanlar kategorisine de değinmektedir.
Kitapta zekâtın amaçlarına odaklanan ve (yoksula, işsize yardım etmek gibi) sosyal faydalarını açıklayan bir bölüm yer almaktadır. Zekâtı vermenin yolları ve uygun zamanları (Ramazan gibi) da zikredilmiştir.
Son bölümlerde yazar Müslümanların yerine getirmek zorunda olduğu diğer mali yükümlülük türlerini, yani devlet vergilerini ele almakta ve devletin zekât veren insanlara vergi yüklemesine şeriat tarafından izin verilip verilmediğini tartışmaktadır.
Sonuç bölümünde yazar Zekât sistemini özetlemektedir. Zekât konusunu incelemiş olan bazı yazarları zikretmekte ve zekâtın adalete, eşitliğe ve toplum üyeleri arasındaki dayanışmaya ulaşmada sahip olduğu etkiyi vurgulamaktadır.
Al-Qardawi’nin bu çalışmadaki yaklaşımı son derece titizdir ve belki de kitabı gereksiz yere uzatmaktadır. Yine de, çeşitli İslami düşünce okullarının yanı sıra İslami hukuk sistemi ile diğer hukuk sistemlerini kıyaslayarak ve mukabele ederek amaçlarına ulaşmıştır. Yazar, sıkı bir inceleme ve düşünme yöntemi benimsemiş, bilgece araştırmasını hassasiyetle sunmuş ve eski kitapların en dikkate değer yönlerini nakletmiştir. Aynı zamanda, âlimlerin kimi zaman tercih ettiği katı ifadelerden kaçınmıştır.
Sahibe Alam Azami Nadwi
Çeviren Fatih Taştan
القرضاوي، يوسف. فقه الزكاة: دراسة مقارنة لأحكامها و فلسفتها في ضوء القرآن و السنة. بيروت: مؤسسة الرسالة، ١٤١٢/ ١٩٩١، ١٢٢٧ ص.
Al-Qaradawi, Yousef. Fiqh al-Zakat: Dirasah Muqaranah li-Ahkamiha wa Falsafatiha fi Daw’ al-Qur’an wa al-Sunnah. Beirut: Mu’assasat al-Risalah, 1991, 1227pp.
ملخص
فقه الزكاة: دراسة مقارنة لأحكامها و فلسفتها في ضوء القرآن و السنة
تعتبر الزكاة الركن المالي من بين أركان العقيدة الإسلامية الخمسة و الذي يُخوِّل الفرد – جنبا إلى جنب مع التوحيد و الصلاة– دخول جماعة المسلمين. كما تشكل جزءا لا يتجزء من النظام الإسلامي المالي و الاجتماعي و لذلك فمن غير المستغرب أن يوجِّه علماء المسلمين اهتمامهم لأحكامها و تفصيلاتها.
و قد شارك يوسف القرضاوي في كتابة العديد من الأعمال المهمة عن الفقه الإسلامي و الشريعة، و يشكل هذا الكتاب أحدها حيث يُجري فيه دراسة مفصلة و معمَّقة لنظام الزكاة.
يتضمن الكتاب تمهيدا يوضح فيه معنى الزكاة و الصدقة و يبيِّن في المقدمة أهمية دراسة هذا الموضوع مشيرا لأعمال أخرى تناولته. و يتطرق الفصل الأول منه لاهتمام الدين بمساعدة الفقير و الضعيف حيث يسلط الضوء على تزايد انشغال الدين الإسلامي بتقديم هذه المساعدات منذ العهد المكّي. و قد نُظّمت هذه المساعدات ذات النطاق الواسع فيما بعد ضمن تشريعات الزكاة في العهد المدني. و يؤكّد القرضاوي على أن نظام الزكاة هذا لم يسبق له مثيل في الأديان و القوانين السابقة.
و يبيّن القرضاوي في الفصول اللاحقة التباين في صفوف من يتوجب عليهم دفع الزكاة و من يُستَحَق دفعها لهم، و أولئك المعفيين من هذا الفرض. كما يعرض أحكام الزكاة و ما يترتب على المرء دفعه تبعا لعمله و ثروته و يحدد الفئة من الناس التي حُرِّم دفع الزكاة لها. كما أن هناك فصلا يركّز على الأهداف المرجوة من الزكاة و يشرح فوائدها الاجتماعية (كمساعدة الفقير و العاطل عن العمل) و يذكر و سائل دفعها و الوقت المناسب لذلك (كشهر رمضان مثلا).
و يناقش الفصل الأخير واجبات مالية أخرى مترتبة على المسلمين ألا و هي دفع الضرائب للدولة، كما يتناول بالبحث قضية سماح الشريعة للدول بأن تفرض ضريبة على الناس الذين يدفعون الزكاة أم لا. و يلخص الكاتب في الختام نظام الزكاة و أحكامها و يؤكد على تأثيرها في تحقيق العدالة و المساواة و التلاحم بين أفراد المجتمع كما يشير لعدد من المؤلفين الذين قدموا دراسات حولها.
تمتاز مقاربة القرضاوي لهذه الدراسة بأنها في غاية العمق مما يجعلها طويلة بشكل غير مبرر. لكن و بالرغم من ذلك استطاع المؤلف أن يحقق أهداف الدراسة من خلال المقارنة بين مدارس الفكر الإسلامية المتعددة و بين القوانين الإسلامية و قوانين أخرى. حيث اعتمد منهجية التمحيص الدقيق و البحث و قدّم بحثه بدقة و عناية و نقل الجوانب الأكثر أهمية في الكتب القديمة بينما تجنب التعابير الجامدة التي يفضلها الباحثون أحيانا.
صاحب عالم الأعظمي الندوي
ترجمة مها يازجي