ابن عبد الله، عبد العزيز. الفلسفة و الأخلاق عند ابن الخطيب. بيروت: دار الغرب الإسلامي، ١۹۸٣، ١۹۹ ص.
Ibn ‘Abd Allah, ‘Abd al-‘Aziz. Al-Falsafah wa-al-Akhlaq ‘inda Ibn al-Khatib. Beirut: Dar al-Gharb al-Islami, 1983, 199pp.
ABSTRACT
The Philosophy and Morality of ibn al-Khatib
الفلسفة و الأخلاق عند ابن الخطيب
‘Abd al-‘Aziz ibn ‘Abdallah’s book al-Falsafa wal-Akhlaq ‘inda ibn al-Khatib is an analysis of the works of Lisan al-Din ibn al-Khaṭib, also known as Dhu al-Wizaratayn, born in the Moroccan town of Fez in 1313. He is known as one of the most important Andalusian scholars and theorists, and was also knowledgeable in medicine, historiography, translation, poetry and philosophy. This book sheds light on the various stages of his life as well as his philosophical and moral views.
In his introduction, ibn ‘Abdallah compares ibn al-Khatib with another Andalusian poet, Ahmad ibn ‘Abdallah ibn Zaydun al-Andalusi. He discusses their similarities, particularly the hardships they both experienced. Indeed, both poets spent time in prison and both sought “to reach God through mysticism” (p. 11). According to ibn ‘Abdallah, these poets were “two young men whose souls emanated tranquillity and whose overflowing hearts articulated the most exquisite of human sentiments!”(p. 15).
The remainder of the book contains sections such as “The sources of ibn al-Khatib”; “The influence of ibn al-Khatib’s era upon his life”; “Knowledge and love as basis for good”; Love of one’s nation”; “The world as a source of all woes”; “al-Ma‘ri and ibn al-Khatib”; and “Ibn al-Khatib the Philosopher”.
A drawback of this work is its lack of thorough referencing. Ibn ‘Abdallah has not provided a list of references and has not provided supporting information within footnotes. Instead, he has used in-text citations which do not convey the necessary information.
This book will benefit those interested in ibn al-Khatib’s poetry and moral philosophy. However, it would appear that the author himself has been influenced by ibn al-Khatib’s ornate literary style, and as a result the work is at times difficult to comprehend.
Dahlia Sabry
Translated by Hugh Lovatt
ابن عبد الله، عبد العزيز. الفلسفة و الأخلاق عند ابن الخطيب. بيروت: دار الغرب الإسلامي، ١۹۸٣، ١۹۹ ص.
Ibn ‘Abd Allah, ‘Abd al-‘Aziz. Al-Falsafah wa-al-Akhlaq ‘inda Ibn al-Khatib. Beyrut: Dar al-Gharb al-Islami, 1983, 199 s.
ÖZET
İbn al-Khatib’e Göre Felsefe ve Ahlak
الفلسفة و الأخلاق عند ابن الخطيب
‘Abd al-‘Aziz ibn ‘Abdallah’ın Al-Falsafa wal-Akhlaq ‘inda ibn al-Khatib adlı kitabı Dhu al-Wizaratayn olarak da bilinen ve 1313 yılında Fas’ın Fez şehrinde doğan Lisan al-Din ibn al-Khatib’in eserlerinin bir incelemesidir. İbn al-Khatib Endülüs’ün en önemli düşünür ve teorisyenlerinden biri olarak tanınmıştır; o aynı zamanda tıp, tarihçilik, tercüme, şiir ve felsefede de bilgi sahibi idi. Bu kitap İbn al-Khatib’in yaşamının farklı evrelerinin yanı sıra onun felsefi ve ahlaki görüşlerine de ışık tutmaktadır.
İbn ‘Abdallah girişinde İbn al-Khatib ile bir diğer Endülüslü şair olan Ahmad ‘Abdallah ibn Zaydun al-Andalusi’yi karşılaştırmaktadır. O, söz konusu iki şairin benzerliklerini ve özellikle ikisinin de karşılaştığı zorlukları tartışmaktadır. Gerçekten her iki şair de belirli bir süre hapiste kalmış ve ikisi de “Allah’a mistisizm yoluyla ulaşmaya çalışmıştır” (s.11). İbn ‘Abdallah’a göre, bu şairler “ruhları dinginlik akan ve taşkın kalpleri insan hislerinin en naziğini ifade eden iki genç insandı!” (s.15).
Kitabın geri kalan kısmı “İbn al-Khatib’in kaynakları”; “İbn al-Khatib’in Çağının Kendi Yaşamı Üzerindeki Etkisi”; “ İyinin Temeli Olarak Bilgi ve Aşk”; “Millet Sevgisi”; “Bütün Acıların Kaynağı Olarak Dünya”; “Al-Ma‘ri ve İbn al-Khatib”, ve “Filozof İbn al-Khatib” gibi bölümleri içermektedir.
Kitabın sorunlarından biri eksiksiz bir atıf sisteminden yoksun olmasıdır. İbn ‘Abdallah bir atıf listesi sunmadığı gibi dipnotlarda da destekleyici bilgi vermemektedir. Bunun yerine, zorunlu bilgileri içermeyen metin-içi alıntılar kullanmıştır.
Bu kitap İbn al-Khatib’in şiirleri ve ahlak felsefesiyle ilgilenenler için faydalı olacaktır. Bununla birlikte, yazarın İbn al-Khatib’in aşırı süslü edebi üslubundan etkilendiği ve eseri ortalama okuyucu için kimi zaman anlaşılması güç bir hâle getirdiği görülecektir.
Dahlia Sabry
Çeviren Hasan Çolak
ابن عبد الله، عبد العزيز. الفلسفة و الأخلاق عند ابن الخطيب. بيروت: دار الغرب الإسلامي، ١۹۸٣، ١۹۹ ص.
Ibn ‘Abd Allah, ‘Abd al-‘Aziz. Al-Falsafah wa al-Akhlaq ‘inda Ibn al-Khatib. Beirut: Dar al-Gharb al-Islami, 1983, 199pp.
ملخص
الفلسفة و الأخلاق عند ابن الخطيب
يقدم مؤلف كتاب «الفلسفة و الأخلاق عند ابن الخطيب» تحليلا لبعض مؤلفات لسان الدين بن الخطيب المعروف بذي الوزارتين. ابن الخطيب من مواليد مدينة فاس بالمغرب عام ٧٦٣ﻫ، و قد انتقلت أسرته إلى إسبانيا بعد الفتح الإسلامي حيث اشتهر هناك كأحد أبرز العلماء و المؤرخين، إضافة لإتقانه الطب و الترجمة و الشعر و الفلسفة. و يلقي هذا الكتاب الضوء على مراحل حياته، و آرائه في الفلسفة و الأخلاق.
يبدأ المؤلف عمله بعقد مقارنة في المقدمة بين ابن الخطيب و شاعر أندلسي آخر هو أحمد بن عبد الله بن زيدون الأندلسي ليبين، كما يقول، مجالات التشابه، خاصة الصعوبات التي قاسياها. فكلاهما عانى داخل السجون، و كلاهما «انتجع في سجون القلب المفجوع الرجعة إلى الله في تصوف مفتعل ...» (ص ١١). و من ثم فقد كانا «سويين في الشعور صنوين في الإلفة و النفور إنسانين حرك منهما الحدثان سواكن الجنان فاندفق معين الوجدان لينعكس في ذبذبات اللسان بأروع ما عبر عنه الإنسان!» (ص ١٥).
يركز المؤلف في بقية الكتاب على مصادر ابن الخطيب، مدى تأثير عصر ابن الخطيب في حياته، المعرفة و الحب أساسا الفضيلة، حب الوطن، الدنيا رأس كل بلية، المعري و ابن الخطيب، ابن الخطيب الفيلسوف، و غيرها.
من أهم مثالب هذا العمل افتقاره إلى التوثيق السليم، فلم يورد المؤلف قائمة بالمراجع التي اعتمد عليها في نهاية الكتاب. كما لم يقم بثبت المراجع في الهوامش التي تذيل بعض الصفحات، بل اعتمد على الاستشهادات المرجعية الموجودة داخل النص (in-text citations) ذاته و التي لا تشتمل على كافة المعلومات اللازمة بطبيعة الحال.
لاشك أن هذا الكتاب يفيد المهتمين بالجانب الشعري و فلسفة الأخلاق لدى ابن الخطيب. و لكن يبدو أن المؤلف قد تأثر بموضوع الكتاب فجاء أسلوبه أدبيا بلاغيا منمقا، و هو ما قد يجعله صعبا بعض الشيء على القارىء العادي.
داليا صبري